روسیه، ایران و چین در حال سبک سنگین کردن گزینه‌ها در افغانستان

در حالی که گزارش های منتشر شده از خروج نیروهای آمریکایی از بزرگ ترین میدان هوایی در افغانستان به عنوان بخشی از برنامه خروج کامل نیروها از این کشور جنگ زده حکایت دارند، روسیه، ایران و چین گزینه های خود برای آینده نامشخص ارزیابی می کنند. به گزارش رسانه های آمریکایی، آخرین سربازان این کشور از پایگاه هوایی بگرام، یک قطب اصلی عملیات آمریکا و متحدانش در افغانستان در نزدیک به دو دهه گذشته، خارج شدند. این عقب نشینی بخشی از روند تدریجی «خروج امن و منظم» ایالات متحده و شرکای ائتلافی آن از افغانستان است. اما خشونت ها هنوز ادامه دارد و بازیگران منطقه ای را نگران کرده.

از جمله بازیگران منطقه ای نگران، روسیه است. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، به خبرنگاران گفت: «با در نظر گرفتن تکمیل خروج نیروهای خارجی از افغانستان، شاهد افزایش فعالیت جنبش طالبان در برخی مناطق کشور به ویژه در استان های شمال و شمال شرقی، در نزدیکی مرزهای کشورهای آسیای میانه هستیم.» او افزود: «در 10 روز گذشته بیش از 30 شهرستان تحت کنترل شبه نظامیان قرار گرفته اند و نیروهای امنیت ملی افغانستان در تلاشند تا این هجوم را مهار کنند.»

روسیه تجربه دشوار جنگیدن در افغانستان را دارد. اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1980 سعی کرد از دولت کمونیستی در آنجا در برابر شورشی های مجاهد تحت حمایت ایالات متحده و سایر قدرت های منطقه ای، پشتیبانی کند. روسیه نهایتا در میانه درگیری های داخلی مجبور به عقب نشینی شد و پس از آن، طالبان و القاعده ظهور یافتند.

مشارکت القاعده در حملات 11 سپتامبر باعث حمله تحت رهبری ایالات متحده به افغانستان شد که به حکومت طالبان پایان داد؛ اما شورش و ناآرامی پس از آن به رغم دو دهه تلاش های آمریکا و متحدانش هنوز پایان نیافته است. 

ایالات متحده سال گذشته در راستای تسهیل عزیمت ارتش خود در صدد هموار کردن مسیری برای آشتی بین کابل و طالبان برآمد. پیش از آغاز مذاکرات توسط رئیس جمهور پیشین دونالد ترامپ با طالبان، روسیه با امید تضمین نقش خود در آینده افغانستان، میزبان گفت و گوها با این گروه بود. روسیه برای اطمینان از ثبات در این کشور روی این روابط حساب کرده است.

جدای از روسیه، کشورهای بلوک شوروی سابق در آسیای میانه از جمله قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان هم درباره شرایط افغانستان ابراز نگرانی کرده اند.

یک قدرت دیگر نگران در منطقه در مرز غربی افغانستان، ایران است. جمهوری اسلامی با برقراری ارتباط با گروه های شبه نظامی شیعه، به مقابله با شورشی های افراطی سنی در خاورمیانه پرداخته است. ایران اگرچه از اخبار خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان استقبال کرده، اما نگران افزایش ناآرامی در کشور همسایه است. سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در یک جلسه مطبوعاتی گفت که باور دارد افغانستان به ایجاد یک دولت فراگیر از طریق «راه حل های صلح آمیز و پایدار» نیاز دارد. او طالبان را تنها بخشی از راه حل توصیف کرد: «طالبان، همه افغانستان نیست، اما بخشی از آن کشور و بخشی از راه حل بحران است.» او با تایید وخامت اوضاع امنیتی کشور همسایه گفت که ایران تحرکات گروه هایی مانند داعش را زیر نظر دارد و آماده است تا تلاش ها برای گفت و گوها و وحدت بین افغان ها را تقویت کند.

پس از ایران، عواقب سیاست ایالات متحده در افغانستان توسط چین مورد بحث قرار گرفت. ژانگ جون، نماینده دائم چین در سازمان ملل، درباره وخامت فزاینده وضعیت افغانستان گفت: «به رغم پیشرفت چشمگیر در همکاری های بین المللی علیه تروریسم، جهان همچنان در معرض تهدیدات ملموس قرار دارد. داعش در عراق و سوریه بسیار فعال است و عقب نشینی نیروهای خارجی منجر به وخامت شدید اوضاع امنیتی در افغانستان شده و در نتیجه، نیروهای تروریستی مانند القاعده، داعش و جنبش اسلامی ترکستان شرقی به شدت در حال ویرانگری هستند.»

اگرچه درباره تهدیدهای القاعده و داعش اجماع جهانی وجود دارد، اما ایالات متحده سال گذشته جنبش اسلامی ترکستان شرقی یا حزب اسلامی ترکستان را از فهرست سازمان های تروریستی خود خارج کرده. سخنگوی وقت وزارت امور خارجه دلیل این امر را مسکوت ماندن فعالیت های این گروه با اکثریت نژادی اویغور در بیش از یک دهه گذشته اعلام کرده و گفته بود: «ارزیابی ما این است که جنبش اسلامی ترکستان شرقی یک برچسب است که چین از آن برای تهدید تروریستی قلمداد کردن بازیگران اویغور، از جمله فعالان صلح گرا و مدافعان حقوق بشر، استفاده می کند. چین اغلب بر اساس اعتقادات سیاسی و مذهبی افراد و گروه ها به آنها برچسب تروریست می زند؛ حتی اگر آنها خشونت آمیز نباشند.»

پاکستان، کشور دیگر در همسایگی افغانستان که به شدت بر نتیجه آشفتگی ها در این کشور سرمایه گذاری کرده، پیشنهاد داده از نفوذ خود از جمله در روابط با طالبان، برای پیشبرد گفت و گوهای صلح میان آنها و دولت افغانستان استفاده کند. این در حالی است که پاکستان و هند یکدیگر را به حمایت مالی از فعالیت های تروریستی در افغانستان متهم کرده اند.

نویسنده: تام اُکانر

منبع: دیپلماسی ایرانی