همچنان در ماه عسل

نزدیک به صد روز از روی‌کارآمدن دولت ابراهیم رئیسی گذشته است. او که با شعار «دولت مردمی، ایران قوی» سیزدهمین دولت پس از پیروزی انقلاب را تشکیل داده، بر اساس وعده‌های انتخاباتی خود انتظاراتی را در مردم ایجاد کرده که حالا فرصتی است تا عملکرد کوتاه‌مدت او ارزیابی شود. این همان است که در شروع به کار دولت اول حسن روحانی در سال 92 نیز اتفاق افتاد؛ او که گفته بود پس از صد روز به مردم گزارش خواهد داد به تلویزیون آمد و گفت در حالی دولت را تحویل گرفته که اولین مشکل کشور، شرایط کالاهای اساسی بود اما حالا بعد از سه ماه انبارها به اندازه کافی پر شده است. روحانی دومین مسئله را نیز «خزانه خالی» عنوان کرده بود که هنگام تحویل‌گرفتن دولت تنها دوهزار‌و ۸۷۰ میلیارد تومان در آن بوده است. در آن زمان البته این‌گونه عنوان شده بود که حسن روحانی وعده داده صدروزه مشکلات را حل می‌کند، او اما در آخرین روزهای حضورش در دولت گفت: «هنوز هم برخی‌ها نفهمیدند منظور ما از آن صد روز اول چه بود. ما گفتیم برای حل برخی مشکلات برنامه صدروزه داریم و برای برخی مشکلات دیگر برنامه چهارساله. بعضی‌ها فکر کردند ما می‌خواهیم در صد روز اول همه مشکلات را حل کنیم».

هشت سال از ارائه عملکرد صدروزه رئیس‌جمهور پیشین گذشته و باید دید ابراهیم رئیسی چگونه درباره صد روز اول دولتش سخن خواهد گفت. او که دولت را در کرونا و شرایط بد اقتصادی تحویل گرفته است، مهم‌ترین شعارهایش در زمان مبارزات انتخاباتی این بود: «تغییر وضع موجود به نفع مردم»، «پایان روابط فسادانگیز و جریان رانت‌خواری و برخورد با مظاهر فساد»، «اصلاح دولت و مبارزه با فساد، ناکارآمدی و تبعیض»، «ایجاد سامانه شفافیت و شفاف‌سازی اقدامات»، «ساخت چهار میلیون مسکن در چهار سال»، «ایجاد یک میلیون شغل در هر سال»، «مدیریت بازار ارز»، «کنترل گرانی و مقابله با گران‌سازی» و «پایبندی به برجام با اقتدار خارجی در امتداد اقتدار داخلی».

‌ایجاد سامانه  یاران رئیسی

رئیسی پس از پیروزی در انتخابات از مردم، احزاب و نخبگان دعوت کرد برای انتخاب اعضا و مدیران دولت سیزدهم به او کمک کنند و برای این منظور سامانه‌ای با نام «یاران رئیسی» راه‌اندازی شد. هرچند بعد از معرفی وزرای پیشنهادی به مجلس و حتی انتخاب معاونان و مدیران، شاهد افرادی بودیم که به نظر نمی‌رسید از آن سامانه بیرون آمده باشند. رئیس‌جمهور در ابتدا «محمد مخبر» را که رئیس ستاد اجرائی فرمان امام(ره) بود، به عنوان معاون اول خود برگزید. او همچنین «محسن رضایی» را که سال‌ها دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و در زمان جنگ فرمانده سپاه بود، به عنوان معاونت اقتصادی خود انتخاب کرد و دبیری شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا و دبیری ستاد اقتصادی دولت را نیز به او داد. رضایی در انتخابات ریاست‌جمهوری رقیب رئیسی بود. رئیس‌جمهور همچنین دیگر رقیب انتخاباتی خود یعنی امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی را نیز به عنوان معاون و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران انتخاب کرد.

او در انتخاب وزرا نیز همین رویه را ادامه داد و «رستم قاسمی» را که سابقه وزارت نفت در دولت احمدی‌نژاد داشت، به عنوان وزیر راه و شهرسازی خود انتخاب کرد. «عزت‌الله ضرغامی» نیز که سال‌ها ریاست سازمان صداوسیما را بر عهده داشت، به عنوان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت رئیسی منصوب شد. رئیس‌جمهور حتی از درون مجلس یازدهم نیز وزیر انتخاب کرد و جواد ساداتی‌نژاد را که نماینده کاشان بود، به عنوان وزیر جهاد کشاورزی انتخاب کرد. رئیسی همچنین امیرحسین قاضی‌زاده را نیز که نماینده مشهد و در یک سال اول مجلس یازدهم نایب‌رئیس بود، به دولت آورد. احسان خاندوزی وزیر اقتصاد دولت نیز تا پیش از این نماینده تهران در پارلمان بود. با‌این‌حال و با گذشت بیش از سه ماه از استقرار دولت یازدهم، ابراهیم رئیسی هنوز برای کابینه خود سخنگو انتخاب نکرده و خبرنگاران نیز به حیاط دولت دعوت نمی‌شوند.

‌انتصابات پرحاشیه

دیگر انتصابات صورت‌گرفته در نهادهای دولتی نیز زیاد و پرحاشیه بود؛ انتصاباتی که به فامیل‌بازی معروف شده و نام دامادهای افراد معروف به میان آمده است. اوضاع چنان بود که حتی صدای رئیس‌جمهور را هم درآورد و او در هیئت دولت گفت وزرا و مسئولان اجرائی به خبرسازی و ادعاهای کذب بلافاصله پاسخ دهند و اجازه ندهند ذهنیت منفی در جامعه به وجود آید.

او گفته بود: «مسئولان ضمن اینکه مراقب هستند وارد حاشیه‌های کاذب نشوند، باید برای افکار عمومی اهمیت قائل شوند و به شبهات، پاسخ مستند و مستدل بدهند».

رئیسی پیش‌تر نیز گفته بود: «نه دفترم، نه معاونانم و نه وزرا هیچ‌کدام خط قرمزی برای بنده نیستند». بااین‌حال برخی منصوبان در مناصب دولتی پست و مقام گرفته‌اند. غلامحسین اسماعیلی، رئیس‌دفتر رئیسی، باجناق فرید‌الدین حدادعادل، فرزند غلامعلی حدادعادل را به‌عنوان مدیر‌کل روابط‌عمومی ریاست‌جمهوری انتخاب کرده یا وزیر نفت برای دختر یک نماینده که از حامیان او برای گرفتن رأی اعتماد از مجلس بود، حکم استخدام ‌زد. روزنامه جمهوری اسلامی نیز چندی پیش نوشت از ۱۳ انتصاب که وزیر جهاد کشاورزی انجام داده، ۱۲ مورد آن از افراد خارج این وزارتخانه بوده که سه مورد از آنها فامیلی است. به اینها باید وزیر پیشنهادی جدید وزارت آموزش‌وپرورش را نیز اضافه کرد که از منصوبان شهردار تهران به حساب می‌آید و حتی در مورد وزیر پیشنهادی قبلی نیز شائبه فامیل‌بودن با برخی مقامات به گوش می‌رسید.

‌معضلی به ‌نام کرونا

وقتی ابراهیم رئیسی دولت را از حسن روحانی تحویل گرفت، کشور همچنان گرفتار ویروس کرونا بود. رئیس دولت جدید در اولین اقدام خود پس از رفتن به پاستور در جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا شرکت کرد و دستور داد در پروتکل‌های بهداشتی و تعیین ضمانت اجرا برای آن تجدیدنظر شود. او همچنین خواست تا قبل از آغاز فصل سرما، تأمین بدون محدودیت ارز برای واردات واکسن در دستور کار قرار گیرد. او البته چند باری نیز از دولت روحانی درباره عدم کنترل کرونا انتقاد کرد و در جایی گفت: «متأسفانه شاهد بودیم که بعضی‌ها واردات واکسن یا حتی پیوستن کشور به سازمان شانگهای را متوقف بر پذیرش FATF کرده بودند و حتی در جلسات رسمی نیز بر موضع خود پافشاری می‌کردند».

ورود واکسن به کشور سرعت گرفت و حتی این‌گونه عنوان شد که شخص ابراهیم رئیسی در تماس با رئیس‌جمهور چین درخواست خرید ۹۰ میلیون دُز واکسن را مطرح کرد و با پذیرش «شی‌جینپینگ» روند واردات واکسن «سینوفارم» ‌یکباره متحول شد؛ خبری که خیلی عجیب به نظر می‌رسید و باعث شد تا منابع نزدیک به دولت حسن روحانی اعلام کنند اولین تلاش‌ها برای خرید واکسن در دولت قبل از همان ابتدای سال 1399 آغاز و قراردادهای متعددی برای خرید واکسن منعقد شده بود. این منبع همچنین گفته بود: «اگر مشکل صرفا با تماس تلفنی قابل‌حل بود، رئیس‌جمهور سابق چندین‌بار شخصا با رئیس‌جمهور چین مکالمه تلفنی درباره تأمین واکسن داشت و مهم‌ترین محور دیدار حضوری روحانی با وزیر خارجه چین نیز تأمین واکسن بود». در هر صورت با وجود تسریع در روند واکسیناسیون در کشور و بازگشایی مدارس، وزیر بهداشت از رسیدن موج ششم خبر داده است.

‌تیم اقتصادی

معضلات اقتصادی کشور از مهم‌ترین مسائلی است که دولت رئیسی با آن دست‌به‌گریبان است. او حالا در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی چند مدیر دارد که شاید همین به پاشنه آشیل دولت بدل شود.

 در ترکیب این ستاد، محمد مخبر به‌عنوان معاون اول رئیس‌جمهور، احسان خاندوزی به‌عنوان وزیر اقتصاد و محسن رضایی به‌عنوان معاون اقتصادی و دبیر ستاد اقتصادی دولت حضور دارند که احتمالا هرکدام نظرات و برنامه‌های خود را برای پیشبرد امور اقتصادی کشور در نظر داشته باشند. البته در روزی که رئیس‌جمهور برای دفاع از وزرای پیشنهادی خود به مجلس رفته بود، اعلام کرد معاون اولش مسئول هماهنگی تیم اقتصادی است تا از بگومگوهای احتمالی در آینده جلوگیری شود. رئیسی، همچنین در اوایل آبان و در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، خاندوزی وزیر اقتصاد را به عنوان سخنگوی حوزه اقتصادی دولت تعیین کرد.

‌سفرهای ابراهیم رئیسی

رئیس‌جمهور در حدود صد روزی که از استقرارش در دولت می‌گذرد، بارها به شهرهای ایران سفر کرده است. او به استان‌های خوزستان، سیستان‌وبلوچستان و سمنان و همچنین شهرهای طبس، ایلام، یاسوج، بوشهر، شیراز، اردبیل و منطقه زلزله‌زده اندیکا سفر کرده است. رئیسی یک‌ بار نیز درشهریور برای شرکت در «اجلاس شانگهای» به تاجیکستان سفر کرد که در آن نشست ایران به‌صورت رسمی به سازمان همکاری شانگهای پیوست.

‌«باید»های  رئیس‌جمهور

رئیسی در مدتی که دولت را در اختیار دارد بارها از «باید»‌های خود گفته و مسئولان را موظف به انجام آن کرده است؛ درحالی‌که باید به این نکته نیز توجه کند که در نهایت او است که باید دراین‌باره پاسخ‌گو باشد.

رئیس‌جمهور در همان ابتدای شروع دولت گفت همه دولتمردان «باید» صادق‌الوعده باشند و وعده‌های داده‌شده را با صداقت برای مردم تبیین و تشریح کنند تا با عمل‌کردن به وعده‌ها اعتماد مردم آسیب‌دیده بازسازی شود. او در نخستین جلسه دولت سیزدهم نیز گفته بود شرایط امروز کشور شایسته ملت بزرگ ایران نیست و حتما باید تغییر کند. یکی دیگر از انتظارات رئیسی، بازگشایی مدارس بود. او گفته بود آموزش مجازی باید در نهایت به مدت ۱۵ روز تا یک ماه باشد و بعد از یک ماه به آموزش حضوری یا ترکیبی از آموزش حضوری و مجازی تبدیل شود؛ اتفاقی که هنوز به‌طور کامل رخ نداده و همچنان دانشگاه‌ها به صورت مجازی برگزار می‌شود.

رئیس‌جمهور همچنین در این صد روز اعلام کرده باید سطح سنی مدیران پایین بیاید که با توجه به ادامه تغییرات در نهادهای دولتی نمی‌توان فهمید این انتظار برآورده شده است یا خیر.

او در جلسات اقتصادی نیز بانک مرکزی را موظف کرده بود با فعال‌کردن سازوکارهای بانکی و اقتصادی، ارزهای موجود در خارج از کشور را به داخل بازگرداند و از وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز خواسته بود تا در اسرع وقت سامانه جامع تجارت را فعال کند. مهم‌ترین بایدهای رئیسی نیز درباره بودجه سال بعد است که گفته اصلاح ساختار بودجه یک امر ضروری و واجب است که باید با یک کار کارشناسی دقیق انجام شود. فعلا دولت حدود یک ماه فرصت دارد تا بودجه را تقدیم مجلس کند و باید دید انتظارات رئیسی چقدر در آن لحاظ می‌شود.

وزرای دولت سیزدهم نیز در زمان ارائه برنامه‌های خود به مجلس برای کسب رأی اعتماد نمایندگان، وعده‌هایی داده‌اند که باید دید در صد روز اول دولت رئیسی به آن پایبند بوده‌اند یا خیر.

احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، از افرادی بود که در صحن پارلمان وعده داد از روز اول تمام تلاش خود را برای مدیریت بازار ارز، تأمین کسری بودجه از روش‌های غیرتورم‌زا و کنترل نقدینگی به کار خواهد بست. او در حالی وعده مدیریت بازار ارز را داد که در آغاز تحویل دولت به ابراهیم رئیسی نرخ دلار آمریکا حدود 25هزارو 200 تومان بود اما در روز پنجشنبه گذشته در حدود 28هزارو 400 تومان خرید و فروش شده است.

یکی از مهم‌ترین مسائل دولت رئیسی و وزارت اقتصاد، حل معضلات و حواشی بورس است که انتظار بود در صد روز اول ترمیم شود. رئیسی در دوران تبلیغات انتخاباتی وعده بهبود بورس را داده بود و یک بار نیز به‌صورت سرزده به بورس تهران رفت و اعلام کرد یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایش بازگرداندن ثبات به بازار سرمایه است. خاندوزی در این مدت رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار را تغییر داد، اما از اوایل آبان شاخص بورس روند نزولی خود را طی کرد و کار به جایی رسید که رئیس‌جمهور وزیر اقتصاد را مسئول پیگیری اتفاقات بازار سرمایه کند. بااین‌حال مجلس در هفته گذشته احسان خاندوزی را به صحن فراخواند و او درباره شرایط بازار بورس برنامه‌های این وزارتخانه را ارائه داد. او البته نقدها را به دولت حسن روحانی وارد دانست و گفت سوءمدیریت گذشته در بازار سرمایه منجر به رشد بی‌منطق و حبابی شاخص بورس در نیمه اول سال ۱۳۹۹ و کاهش چندین‌برابری آن در نیمه دوم سال ۱۳۹۹ شده و اصولا ریل‌گذاری بودجه در دولت روحانی غلط بوده است.

رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی نیز اعلام کرد در اولین روز کاری در وزارتخانه، 10 دستور کاری را که تدوین کرده، ابلاغ خواهد کرد. او به وعده خود عمل کرد و در نامه‌ای خطاب به معاونان، رؤسا و مدیران عامل سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه دستور داد نحوه اجرای برنامه‌ها را حداکثر در یک هفته تهیه و ارسال کنند.

وزیر جهاد کشاورزی نیز در جلسه دفاع از خود در مجلس وعده داده بود که سوت‌زنی برای فساد را در این وزارتخانه راه‌اندازی خواهد کرد، اما فعلا استخدام نزدیکانش در صدر اخبار وزارت جهاد کشاورزی است. محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در مجلس وعده داده بود در اولین اقدامش به رفع مشکلات تعطیلی سینماها، سالن‌های نمایش، کنسرت‌ها، کتاب‌فروشی و مشاغل فرهنگی خواهد پرداخت که همچنان بسیاری از این مشکلات پابرجاست.

حجت‌الله عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز از وزرایی است که وعده داده بود بستر مناسب برای تحقق ایجاد یک‌ میلیون شغل در سال را فراهم می‌کند؛ اما حالا نماینده آبادان، وزیر را برای پاسخ‌گویی به پارلمان فراخوانده تا برنامه عملیاتی‌ای را که مدعی بوده برای تحقق این یک میلیون شغل داشته است، ارائه کند.

البته جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم، در هفتادمین روز حضور در این وزارتخانه گزارش عملکرد داده و گفته وضعیت فروش نفت بسیار بهتر شده است. او گفته گزارشی از وضع فروش نفت، میعانات گازی و صادرات محصولات پتروشیمی ارائه شده و خوشبختانه در همه این بخش‌ها در مقایسه با سال گذشته رشد و توفیق حاصل شده است؛ البته هیچ آماری درباره صادرات نفت و ورود ارز در این خصوص وجود ندارد که بتوان گفته‌های وزیر را تأیید کرد.

به‌هرحال بین نمایندگان نارضایتی از برخی وزرای دولت رئیسی وجود دارد؛ چنان که کاظم موسوی، نماینده اردبیل، گفته وزرا به رفتار و گفتار نمایندگان توجهی ندارند و برخی از آنها که در اینجا 250 تا 270 رأی گرفتند، اگر امروز برای آنها رأی گرفته شود، 50 رأی هم نمی‌آورند.

او به نداشتن شاخص برای ارزیابی عملکرد صد‌روزه نیز انتقاد کرده و گفته است: «ترازوی مجلس برای ارائه گزارش چیست؟ شاخص‌های اندازه‌گیری‌مان چیست؟ دولت تورم، حجم نقدینگی، اشتغال، فاصله طبقاتی و دیگر مسائل را باید به چه نقطه‌ای برساند؟ سؤال این است هنگامی که ترازویی وجود ندارد، ما بر چه اساسی می‌خواهیم دولت را قضاوت کنیم؟».

یکی از اتفاقات خاص که در صد روز اول دولت ابراهیم رئیسی رخ داد، حمله سایبری به پمپ‌بنزین‌های سراسر کشور در چهارم آبان بود که باعث شد روند سوخت‌گیری دچار اختلال شود. این حمله باعث شد خرید بنزین دولتی با نرخ هزارو 500 تومان غیرممکن شود. هرچند به گفته وزارت نفت قرار بود این مشکل یک‌روزه حل شود، اما حل این مشکل نزدیک به یک هفته طول کشید. همین امر باعث شد این شایعه مطرح شود که دولت قرار است بنزین را گران کند که هم وزارت کشور و نیز سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس آن را تکذیب کردند.

‌ادامه برجام؟برجام و ادامه حضور دولت ابراهیم رئیسی در آن از موضوعاتی است که هم مردم و هم جناح‌های سیاسی آن را زیر نظر دارند. در اواخر دولت حسن روحانی از نیمه فروردین تا اواخر خرداد شش دور مذاکره برای احیای دوباره برجام در شهر وین برگزار شد و حالا بر اساس توییت علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه، آغاز مذاکرات با هدف لغو تحریم‌ها از هشتم آذر ادامه خواهد یافت. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه، در روزی که در مجلس از برنامه‌های خود دفاع می‌کرد، گفته بود وزارت خارجه را به برجام گره نخواهد زد. او اعلام کرده بود: «ما همه تلاش خود را برای بی‌اثرکردن تحریم‌ها به کار خواهیم بست، اما با مذاکره‌ای همراه می‌شویم که فرسایشی نباشد و تأمین‌کننده حقوق و منافع ملت ایران باشد».

منبع : شرق